آخرین ضوابط آزمایش بتن
ضوابط ازمایش بتن
یکی از خصوصیت های مهم در بتن مقاومت فشاری این ماده است. مقاومت فشاری بتن توسط طراح پروژه در محاسبات مربوط به سازه مورد استفاده قرار می گیرد و مقدار آن در نقشه های پروژه درج می شود. مقاومت فشاری ارتباط زیادی با طرح اختلاط بتن، مصالح مصرفی و شرایط کنترل و نظارت بتن دارد. بطور کلی می توان گفت مقاومت فشاری بتن در فرآیند تولید بتن بسیاری حائز اهمیت است بنابراین تلاش می شود تا انطباق مقاومت بتن در حال تولید با مقاومت مشخصه در کارگاه ها تایید شود. تعیین مقاومت بتن باید براساس ضوابط آزمایش بتن و استانداردهای مربوطه انجام گیرد بدیهی در صورت عدم رعایت استاندارد موارد، عمل مقایسه با انطباق مقاومت بتن به درستی انجام نخواهد شد. بطور کلی هدف از تهیه ی آزمون ها کنترل کیفی بتن تولید شده پیش از ریختن در قطعه ی اصلی است.ممکن است در آزمایش های از نمونه های مکعبی یا نمونه هایی با ابعاد غیر استاندارد استفاده شود که براساس ضوابط آزمایش بتن باید به نمونه های استوانه ای استاندارد تبدیل شوند و بعد مورد ارزیابی قرار بگیرند. بررسی و ارزیابی بتن باید بر اساس ضوابط آزمایش بتن، مشخصات فنی و مقررات ملی توسط مهندسین و تکنسین های ماهر انجام بگیرد. پس از انجام آزمایش بتن در نهایت باید به مرحله ی پذیرش یا عدم پذیرش بتن مورد نظر می رسیم. در صورتیکه بتن مورد نظر قابلیت پذیرش نداشت به بررسی بتن کم مقاومت می پردازیم. لازم بذکر است عدم پذیرش بتن به معنی تخریب بتن و غیرقابل بودن کامل آن نخواهد بود و باید با روش های ارزیابی بتن ضعیف آن را ارزیابی کرد.
ضوابط پذیرش آزمایش بتن
۱-ضوابط نمونه برداری در آزمایش بتن:
ضوابط نمونه برداری مربوط به نحوه ی تهیه و نگهداری نمونه برای تعیین مقاومت فشاری بتن می باشد. نکات مربوط به ضوابط نمونه برداری بتن فارغ از نوع آئین نامه و استاندارد حاکم بر پروژه قابل استفاده است.۱-۱-عملیات نمونه گیری از بتن باید پیش از ریخته شدن آن در قطعه ی اصلی انجام گیرد. لازم به ذکر عملیات نمونه گیری از بتن هرگز نباید از بتن ریخته شدن در قالب باشد حتی اگر بتن متراکم نشده باشد. در صورتیکه که آخرین تجهیزات حمل بتن پمپ و لوله است لازم است نمونه برداری از انتهای پمپ انجام شود و پس از آن پمپاژ صورت گیرد. اگر امکان نمونه برداری از انتهای لوله پمپ امکان پذیر نباشد فقط در صورتی می توان از ورودی پمپ استفاده کرد که هیچ افزودنی جداگانه ای به آن اضافه نشده باشد.
۱-۲-براساس ضوابط آزمایش بتن نمونه برداری باید در طول بتن ریزی به صورت کاملا تصادفی انجام شود. تعیین هرگونه الزامات مانند زمان بندی، شرایط هوایی و جوی، شکل ظاهری و ... برای نمونه برداری این فرآیند را با مشکل مواجه می کند و در تصادفی بودن آن اختلال ایجاد می کند. به بیان دیگر گزینشی کردن فرآیند نمونه برداری مبانی آماری حاکم بر نمونه برداری را با اختلال مواجه می کند و صحت آنرا زیر سوال می برد.
۱-۳-براساس ضوابط آزمایش بتن نمونه گرفته شده نماینده ی بتن های ریخته شده است بنابراین نظارت بر فرآیند تولید، حمل، ریختن و نگهداری بتن امری ضروری است و مجری ساختمان باید مانع از ریختن بتن با ظاهری نامطلوب و روانی خارج از حد مجاز یا کمتر از ان شود. با توجه به این موارد گزینشی کردن نمونه گیرش از بتن اعم از نمونه گیری از بتن خیلی شل یا خیلی سفت سبب ایجاد اختلال عمدی یا غیر عمدی در فرآیند نمونه گیری می شود و براساس ضوابط آزمایش بتن چنین نمونه های قابل استناد نخواهند بود.
۲-تعداد آزمون و زمان آزمایش براساس ضوابط آزمایش بتن :
۲-۱-هر بار نمونه برداری از بتن سبب بوجود آمدن چند قالب یا آزمونه ی بتن خواهد شد. هر نمونه دارای چندین قالب (آزمونه) است. ازمایش بتن به روی هر آزمونه صورت می گیرد. توجه به این موارد از برداشت های اشتباه در آزمایش بتن پیشگیری می کند.۲-۲- در صورتیکه مقاومت مشخصه ی بتن ۲۸ روزه باشد، دو قالب (آزمونه) مورد آزمایش قرار خواهد گرفت و میانگین دو آزمایش، مقاومت نهایی نمونه را نشان می دهد و به عنوان مقاومت بتن گزارش می شود. اگر آزمایش بتن در سنین دیگری انجام می شود تهیه یک آزمونه برای تعیین مقاومت فشاری بتن کافی است و بنا بر صلاحدید مهندسین تهیه آزمونه ها بیشتر نیز بلامانع است.
۳-سن آزمایش بتن براساس ضوابط آزمایش بتن :
۳-۱-براساس ضوابط آزمایش بتن، عملیات ارزیابی بتن باید در سن مقاومت مشخصه انجام گیرد و حتی در صورت استفاده از افزودنی های کند گیر و زود گیر بتن، موکول آن به زمان دیگر مجاز نمی باشد. براساس ضوابط آزمایش بتن، تغییر سن مقاومت مشخصه ی بتن تنها در محدود وظایف طراح پروژه و دستگاه نظارت می باشد و در صورت صلاحدید آنها می توان سن آزمایش بتن را تغییر داد.برخی اوقات در سنین کمتر از مقاومت مشخصه بتن مثل ۱، ۳، ۷، ۱۱، ۱۴ و ۲۱ نیز ازمایش بتن انجام می گیرد. انجام آزمایش بتن در سنین کمتر از مقاومت مشخصه ی بتن براساس ضوابط آزمایش بتن عموما با هدف پیش بینی مقاومت در سن بالاتر انجام می شود در غیر اینصورت آزمایش بتن در سن پایین تر از مقاومت مشخصه ممکن از به دلیل ضوابط خاصی انجام گیرد. لازم به ذکر است تمام روابط موجود بین مقاومت بتن در سنین پایین و مقاومت مشخصه ی بتن کاملا تقریبی است و به عوامل مختلفی مثل نسبت آب به سیمان، عیار سیمان و یا دمای بتن تازه یا نوع سنگدانه ها و غیره وابسته است یا ممکن است دچار تغییرات زیاد یا جزیی شوند بنابراین به هیچ عنوان قابل اعتماد نیستند مگر اینکه نسبت های موجود ثابت در نظر گرفته شوند.
۳-۲-براساس ضوابط آزمایش بتن و قوانین آبا در صورتیکه اختلاف مقاومت دو قالب در سن یکسان از ۵ درصد میانگین آنها کمتر باشد، مقدار متوسط آنها محاسبه و گزارش می شود و در غیر اینصورت صورت بلافاصله آزمون سوم گرفته می شود و نتیجه ی آن محاسبه می شود. نتیجه ی سوم تعیین کننده ی صحت یا عدم صحت نتایج قبلی خواهد بود و پس از بدست آمدن نتیجه ی آزمون سوم، نتیجه ای که با دو مقدار دیگر اختلاف زیادی دارد حذف می گردد و میانگین دو مقدار باقی مانده گزارش می شود. البته لازم بذکر چنین شرایطی نشان دهنده ی عدم دقت کافی در نمونه برداری است. چراکه به طور کلی نمی توان از نتیجه ی یک آزمون صرف نظر کرد مگر اینکه در یکی از مراحل نمونه برداری اعم از نمونه گیری، آزمون و نگهداری خطایی رخ داده باشد. ضعف های بتن از جمله کرمو بودن، شن نما شدن، ترک در بتن و سایر ایرادهای ظاهری که نیازمند ترمیم بتن هستند می توانند از دلایل حذف یک نتیجه باشند.
از آنجا ضعف های بتن سبب کاهش مقاومت بتن می شود انتظار می رود نتایج کوچکتر از حد انتظار، نتایجی باشند که باید حذف گردند. آزمونه های سوم با آزمونه های شاهد متفاوت هستند. آزمونه های سوم باید در سن مقرر انجام گیرند در حالیکه آزمونه های شاهد در سنین دیگری آزمایش می شوند.
تعداد دفعات نمونه برداری در آئین نامه های مختلف
تعداد دفعات نمونه برداری از بتن در ضوابط آزمایش بتن کشورهای مختلف یکسان نیست بنابراین سه آئین نامه مرتبط با ضوابط آزمایش بتن که در ایران کاربرد دارد در اینجا مطرح می شود. براساس این ضوابط آزمایش بتن حداقل تعداد دفعات برای نمونه برداری جهت ارزیابی و پذیرش بتن آورده شده است.تعداد دفعات نمونه برداری براساس ACI
براساس ضوابط آزمایش بتن ACI تعداد دفعات نمونه برداری در آزمایش بتن یکسان نیست و براساس نوع ساختمان مقادیر آن متفاوت است. براساس ضوابط آزمایش بتن ACI در هر روز باید حداقل یک بار نمونه برداری صورت گیرد. تعداد دفعات نمونه برداری در یک پروژه (یک نوع بتن) از ۵ بار نباید کمتر باشد.در ساختمان های متعارف لازم است از هر ۴۶۵ مترمربع یا معادل آن در سطح دال و دیوارها، یک بار نمونه گیری انجام گیرد. در سازه های غیرحجیم مثل پل ها، سیلوها، دودکش ها و ... نیز باید از ۷۵ مترمکعب بتن یک بار نمونه برداری انجام شود. براساس ضوابط آزمایش بتن در صورتیکه روش قالب لغزنده مورد استفاده قرار می گیرد لازم است علاوه بر رعایت موارد فوق در هر ۸ ساعت یک بار نمونه گیری انجام شود.تعداد دفعات نمونه برداری براساس آبا و مقررات ملی
تعداد دفعات نمونه برداری براساس ضوابط آزمایش بتن آبا (آیین نامه بتن ایران) در صورتیکه حجم هر نوبت تولید بتن بش از یک مترمکعب باشد از هر ۳۰ مترمکعب بتن دال و دیوارها (۱۵۰ مترمربع) یک بار نمونه برداری لازم است. بعلاوه هر ۱۰۰ متر طول تیر و کلافی که بصورت جدا از سایر قطعات بتن ریزی می شوند به یک نوبت نمونه برداری نیاز دارند. در واقع بطور کلی می توان از هر رده بتن در هر روز یکبار نمونه برداری ضروری است.براساس ضوابط آزمایش بتن در آبا در صورتی که حجم بتن در هر نوبت اختلاط ۲ متر مکعب باشد، از هر ۶۰ مترمکعب بتن یک نوبت نمونه گیری لازم است که برای برخی نواحی مثل دال، دیوار،طول تیر، کلاف و ستون این اعداد می توانند دو برابر شوند.
تعداد دفعات بتن ریزی براساس ضوابط EN206
براساس ضوابط آزمایش بتن EN 12350-1 نمونه گیری برای هر نوع بتن بصورت جداگانه انجام می گیرد. در ضوابط آزمایش بتن EN شرایط خاصی برای تعداد دفعات نمونه برداری وجود دارد. براساس استاندارد EN لازم است پس از افزایش هر گونه آب یا افزودنی عملیات نمونه گیری انجام شود و برای ارزیابی نحوه ی تاثیر گذاری افزودنی های بتن عملیات نمونه گیری را پیش از افزودن آنها نیز انجام می دهند. در ضوابط آزمایش بتن ENاگر اختلاف نتایج در نمونه ها بیشتر از ۱۵ درصد باشد، نتایج نمونه گیری حذف می شود مگر بررسی نشان دهد که امکان حذف قابل قبول یکی از نمونه ها وجود دارد و با از بین بردن آن مشکل موجود از بین می رود.این ضوابط توضیح می دهد که نمونه گیری باید به شکل تصادفی در طی فرآیند ساخت بتن توزیع شود اما در تولید ۲۵ متر مکعب بتن بیش از یک نوبت نمونه برداری انجام نگیرد. در صورتی که انحراف معیار ۱۵ مرحله ی آخر از ۳۷/۱ بیشتر شود باید تعداد نمونه ها را افزایش داد.