درز ساخت
درز ساخت بتن
درز ساخت یکی از انواع درزهای اجرایی بتن است. از درز ساخت عموما در مواقعی استفاده می شود که امکان بتن ریزی یک عنصر سازه ای در یک مرحله وجود نداشته باشد. به بیان دیگر می توان گفت،درز ساخت همان بتن سخت شده است که در تماس با بتن تازه قرار می گیرد. علاوه بر این، برخی اوقات براساس توصیه نامه ها لازم است بین اجرای عناصر قائم و افقی سازه یک فاصله‌ی زمانی رعایت گردد. در چنین شرایطی نیز می توان از درز ساخت استفاده کرد.درز ساخت یا درز اجرایی چیست؟
به طور کلی هرگونه توقف در عملیات بتن ریزی که از ۳۰ دقیقه بیشتر باشد، درز ساخت یا درز اجرایی محسوب می شود. مگر اینکه بتوان بتن را به هر ترتیبی به حالت خمیری بازگرداند. منظور از توقف بتن ریزی، بتن ریزی در ۲ یا چند مرحله به گونه ای است که مرحله ی دوم پس از گیرش ابتدایی یا کلی بتن صورت گیرد. از نظر ظاهری درز ساخت (درز اجرایی) می تواند در زوایای مختلفی باشد و معمولا حالت افقی یا قائم دارد. محل درز اجرایی یا درز ساخت را عموما بر یکی دیگر از انواع درزها منطبق می کنند. لازم به ذکر است که درزهای ساخت یا درزهای اجرایی در تیرها باید با این عناصر زاویه قائم داشته باشد و هرگز نباید موازی با یکدیگر باشند. در برخی شرایط ناچار به قطع بتن ریزی خواهیم بود. این شرایط عبارتند از:۱-بتن ریزی در نواحی گسترده مثل سقف یا فونداسیون سازه که نیازمند حجم زیادی از بتن ریزی است و معمولا اجرای آن در یک روز به اتمام نخواهد رسید. به ناچار لازم است بتن ریزی این نواحی متوقف شده و ادامه ی آن از روز بعد انجام گیرد.
۲-در برخی شرایط به دلیل پیش امدهای دو از انتظار مثل خرابی ماشین های بتن ریزی و غیره، به ناچار بتن ریزی در چند مرحله یا با تاخیر چند ساعته انجام می گیرد.
آماده سازی درز ساخت اجرایی
لازم است حین اجرای درز ساخت بین بتن قدیم و بتن جدید، پیوستگی لازم ایجاد شود. می توان با رعایت نکات زیر سبب افزایش مقاومت پیوستگی بتن جدید و قدیم شد. در ادامه به برخی از نکات لازم اشاره شده می شود:
۱-جهت اجرای درز ساخت لازم است عملیات پاکسازی به خوبی انجام گیرد. طی فرآیند پاکسازی لازم است سطوح بتنی از هرگونه مواد اضافی، گرد و غبار، روغن و گریس با استفاده از تجهیزات مختلف از جمله برس، هوای فشرده و آب پاکسازی شود. اگر سطوح مورد نظر آغشته به روغن باشد، می توان عملیات پاکسازی را بوسیله ی حلال های مناسب انجام داد. در بسیاری از مواقع ممکن است بدلیل آب انداختگی بتن، لایه ای ضعیف از خمیر سیمان در سطح بتن قدیم ایجاد شود. در این شرایط می توان با تجهیزات نام برده عملیات جداسازی را انجام داد.
۲-سطوح قدیمی بتن باید پیش از اجرای درز ساخت،زیر و ناهموار شود. بدین منظور می توان ۲ الی ۴ ساعت پس از به پایان رسیدن تراکم، با عملیات برس زنی نسبت به مضرس کردن سطوح اقدام کرد. قرارگیری بخشی از سنگدانه های درشت از سطح بتن بیانگر رسیدن بتن به حد قابل قبولی از زبری است. توصیه می شود جهت سهولت در زبر کردن بتن، این عملیات در روز بتن ریزی و ساعات اولیه گیرش صورت گیرد.
۳-سطوح درزهای اجرایی باید چند ساعت پیش از بتن ریزی و پس از پایان آماده سازی سطح بتن کاملا با آب اشباع شوند. سپس باید تا خشک شدن سطح بتن منتظر ماند. علاوه بر این با استفاده از هوای فشرده می توان سبب تسریع فرآیند خشک شدن آب شد.
محل درز ساخت
عموما توصیه می شود، درز ساخت تیرها در ناحیه ای تعبیه شوند که تحت حداقل تنش و نیروهای برشی قرار داشته باشد ضمنا ایجاد درز ساخت در تیرها باید با استفاده از قالب موقت انجام گیرد. به همین دلیل درز ساخت در تیرهای یکسره باید در محل انتقال تیرها و ستون ها ایجاد شود. در صورتیکه تیرها عمیق باشند می توان درزهای ساخت را به شکل پلکانی اجرا کرد. محل درز ساخت در دال های سقف در خطوط مرکزی تیرها در نظر گرفته می شود. پیش از اجرای درزهای اجرای لازم نوع، محل و شکل آنها در نقشه ها توسط دستگاه نظارت تعیین شود.ظاهر درز ساخت
برای ایجاد درزهای ساخت افقی با ظاهری مناسب به روی دیوارها می توان با استفاده از نوارهای چوبی و فلزی یک شکاف در محل درزها ایجاد کرد. شکاف های ایجاد شده علاوه بر کمک در یک خط بودن درز سبب ایجاد ظاهری مناسب در سازه می شود. بطور کلی درز ساخت های افقی در دیوار باید از ظاهر مناسبی برخوردار باشد.اجرای درز ساخت
۱-وضعیت رطوبت بتن قدیم در مقاومت پیوستگی تأثیر مهمی دارد. در اجرای درز ساخت لازم است درون بتن مرطوب اما سطح آن خشک باشد. برای ایجاد رطوبت درون بتن و برقراری این وضعیت می توان با توجه به دما و روطبت محیط، چند ساعت تا دو روز پیش از بتن ریزی جدید، بتن قدیم با استفاده از آب پاشی مرطوب گردد. البته لازم است سطح بتن قدیم پیش از بتن ریزی فاقد آب اضافی باشد.۲-می توان با استفاده از میلگرد آجدار (دوال) پیوستگی بیشتری بین سطوح درز ساخت ایجاد کرد. البته بطور کلی پیشنهاد می شود از این روش برای بتن ریزی دال هایی استفاده شود که تحت فشار زیادی قرار دارند همانند کف سالن‌های صنعتی، کارخنجات و محل هایی که در معرض عبور و مرور زیاد هستند.
۳-جهت تعبیه ی میلگردها پیش از عملیات بتن ریزی لازم است سوراخ هایی با فاصله ی مشخص در قالب ها ایجاد شود سپس میلگردها به گونه ای در قالب تعبیه شوند که نصف طول آن ها در طرفین قالب قرار بگیرد. در نهایت پس از بتن ریزی و برداشتن میلگردها، نیمی از طول میلگرد خارج از بتن ساخته شده قرار خواهند گرفت.
درز ساخت (درز اجرایی) در ستون
به طور کلی می توان مانعی برای بتن ریزی ستون در چند مرحله وجود ندارد اما قاعدتا درز سرد ستون تشکیل می شود که لازم است این نواحی به منظور پاسخگویی به نیروهای وارده کنترل شود. آرماتورهای طولی ستون که به صورت سراسری در ستون قرار دارند را می توان به عنوان آرماتور برش اصطکاکی در نظر گرفت و براساس آنها جوابگویی مقطع بتن را بررسی کرد. به منظور دستیابی به بالاترین میزان ظرفیت در برشی اصطکاکی توصیه می شود که محل درز سرد بوسیله ی خراش هایی به عمق تقریبی ۵ میلی متر در بتن قدیم، زبر شود.درز ساخت (درز اجرایی) در فونداسیون
در توقف بتن ریزی و درز ساخت فونداسیون می توان از میلگرد و رابیتس استفاده کرد. به این صورت که میلگردهایی در راستای عمود و دو برگ رابیتس در محلی که بتن ریزی قطع می شود، اجرا می شود. در این شرایط استفاده از رابیتس سبب زبر شدن سطح بتن مطابق آیین نامه می شود. استفاده از این روش هنگام توقف بتن ریزی، سبب سفت شدن بتن به صورت عمودی شده و سازگاری آنرا با بتن جدید افزایش می دهد. بطور کلی لازم است هنگام توقف بتن ریزی در فونداسیون برخی نکات رعایت شود.۱-بهتر است عملیات بتن ریزی در نقطه ای متوقف شود که میزان تنش در پایین تر سطح خود باشد.
۲-قطع بتن ریزی باید در کمترین برش باشد.
۳-قطع بتن ریزی باید به شکل عمودی باشد.
۴-توصیه می شود بتن ریزی در محل ستون ها متوقف نشود چرا که سبب افت شدید مقاومت بتن خواهد شد.
قطع بتن و ایجاد درز اجرایی
براساس نظرات ذکر شده در مبحث نهم آیین نامه، جهت قطع بتن و ایجاد درز اجرایی سرد لازم است نکاتی رعایت شود.۱- براساس آیین نامه درزهای اجرایی یا درز ساخت نباید فاقد شکل باشد بلکه باید امتدادب قائم بر تنش های عمود بر سطح داشته باشند.
۲-مطابق ضوابط موجود، درزهای اجرایی باید کاملا پاکسازی شده و دوغاب خشک شده از روی آن زدود شود.
۳-به منظور تامین پیوستگی و افزایش سازگاری بتن در نواحی اجرایی، سطح بتن قدیم باید مضرس شده و پس از آن بتن ریزی مرحله ی بعد صورت گیرد.
۴-درزهای اجرایی قائم باید براساس آیین نامه با استفاده از قالب های مناسب ایجاد شوند.
۵-کلیه ی سطوح اجرایی باید پیش از بتن ریزی جدید به شکل اشباع با سطح خشک در آورده شوند.