درز انبساط چیست؟

یکی از مهم ترین درزها ساختمانی، درز انبساط بتن است. بتن دارای ماهیتی سخت است اما انعطاف پذیری پایینی دارد و تحت تاثیر عوامل مختلفی مثل سیکل های دمایی، وزش باد و سایر نیروهای حاصل از عوامل جوی و محیطی دچار حرکت می شود که می تواند آسیب های مخربی را در بتن داشته باشد.
میزان مستعد بودن بتن برای تخریب در اثر تاثیرات مخرب به پارامترهای مهمی از جمله نوع سازه، دامنه ی حرارت و رطوبت، سن بتن و نسبت آب به سیمان بکار رفته بستگی دارد. برای مقابله با ایجاد ترک در مقیاس های مختلف به روی سطوح بتنی و پیشگیری از آسیب از درز انبساط استفاده می کنند که نقش مهمی در خنثی کردن انقباض و انبساط دارند. نقش درزهای انبساطی به ای شکل است که تنش های ناشی از انبساط های حرارتی را جذب می کنند و امکان حرکت بین دو المان بتنی را فراهم می کنند. اجرای درزهای انبساطی در سازه ها باید متناسب با استانداردها و ضوابط مخصوصی انجام پذیرد.

درز انبساط

برای استفاده از درز انبساط در ساختمان ضروری است در ابتدا میزان آسیب پذیری ساختمان تخمین زده شود. در سازه هایی که تلورانس پایین است کمترین میزان انبساط نیز می تواند تاثیرات مخربی داشته باشد و سبب آسیب در ساختمان شود. اگر در سازه هایی که مستعد آسیب هستند از درز انبساط استفاده نشود نیرویی از طرف دال ها به همدیگر وارد می شود که احتمال فروریزش سازه را افزایش میدهد. بررسی حرکت پیش بینی شده ی سازه تحت تاثیر انبساط سبب تشخیص مصالح بکار رفته در درزهای انبساطی و انتخاب انواع مناسب آن می شود. درز انبساطی ساختمان در نواحی مختلف سازه قابلیت اجرا دارند این بخش عبارتند از : اجرای درز انبساطی در فونداسیون، اجرای درز انبساطی در دیواره ها، اجرای درز انبساطی در سقف که انتخاب درز انبساطی مناسب با توجه به دامنه ی حرکات سازه صورت می گیرد.

درزهای انبساط ساختمان

درز های انبساطی در سازه علاوه بر اینکه نقش پر رنگی در کنترل حرکات ناشی از انبساط دارند قادرند ارتعاشات ناشی از هر میزان لرزش را کنترل کند و بار زنده را در سازه بین اجزای مختلف انتقال دهند و اجزای مختلف ساختمان را از هم جدا کنند. از سایر کاربردهای درزهای انبساطی می توان به نقش آنها در محافظت از سازه در برابر رطوبت و آتش سوزی اشاره کرد. نحوه ی عملکرد درزهای انبساطی در هنگام حریق به گونه ای است که مانع از انتشار آتش در بخش های مختلف سازه می شود.

نصب درز انبساط

برای انتخاب درز انبساط مناسب جهت نصب باید به پارامترهایی نظیر ابعاد دال، نوع بتن و مصالح مورد استفاده توجه کرد. بطور کلی می توان گفت عمق درز انبساطی حدودا یک چهارم ضخامت دال در نظر گرفته می شود و در برخی شرایط می تواند بیشتر از این مقدار نیز باشد ضمن اینکه شکاف و فاصله ی درز انبساطی نیز تحت تاثیر نوع دال است . حین نصب درزهای انبساطی در سازه باید آنها را با مواد به خصوصی از جمله پر کننده ها، مواد آب بندی یا نوارهای ضد آب پر کرد و از خالی رها کردن درزهای انبساطی جدا خودداری کرد. انتخاب موادی که با آن درزهای انبساطی را پر می کنند باید خاصیت انعطاف پذیری داشته باشند و تداخلی در عملکرد درزهای انبساطی بوجود نیاورند یکی از این مواد مناسب برای پر کردن درز های انبساطی حین اجرا بیتومین می باشد. استفاده از مواد آب بندی که فاقد رنگ و مواد سمی هستند نیز سبب حفاظت درزها نسبت به گرد و غبار می شود. پر کردن این المان با نوارهای ضد آب حین نصب نصب درزهای انبساطی نیز می تواند از نفوذ آب پیشگیری کند.

درز انبساط جاده

یکی از موارد استفاده از درز انبساط در جاده هایی است که دارای فونداسیون بتنی و پوشش آسفالت هستند. درزهای انبساطی مورد استفاده در جاده عموما از جنس مصالح پلاستیکی هستند و داشتن الاستیک زیاد از ویژگی های مهم آنها می باشد.

درز انبساط در پل

در پل ها و عرشه ها نیز برای پیشگیری از اتثیرات مخرب انقباض وانبساط ناشی از تغییرات دمایی از درزهای انبساطی استفاده می کنند. انتخاب درز انبساطی مناسب برای پل ها با توجه به میزان حرکت سازه صورت می گیرد. برای انتخاب مناسب درز انبساط پل به دامنه ی حرکت و بزرگی و کوچکی آن در پل ها توجه می شود که بر این اساس می توان از درزهای سخت و مقاوم در مقابل عبور و مرور یا درزهای انبساطی استفاده کرد که با مواد پر کننده ی به خصوصی پر شده اند.

درز انبساط کف

درز انبساط کف وظیفه ی خنثی کردن تأثیرات منفی ناشی از انقباض و انبساط در اثر تغییرات دمایی را بر عهده دارد. درز انبساط یکی از عناصر مهم در سازه های بتنی به خصوص سازه هایی که در معرض آسیب های ناشی از تنش های خمشی و کششی دارند، محسوب می شوند. این درزهای نواحی ترک خوردگی سازه را به درزهای انبساط منتقل می کنند.

عایق کاری درز انبساط

یکی از موارد مهم در اجرای درز انبساط ساختمان مربوط به عایق کاری ان ها است. عدم عایق کاری درزهای انبساط می توان سبب نفوذ رطوبت و سایر عوامل مخرب خارجی به درون سازه شود. از آنجا که این نواحی محل مناسبی برای رشد و تکثیر حشرات است، لازم است درزهای انبساط را بطور کامل در برابر نفوذ عوامل خارجی عایق کرد.

پر کننده‌ های درز انبساط

درزهای انبساط را می توان با توجه شرایط حاکم بر محیط و فشار وارد بر آن ها با استفاده از مواد مختلفی پر کرد. مواد قابل استفاده برای پر کردن درز انبساط باید از ویژگی های زیر برخوردار باشند:
۱-برخورداری از انعطاف پذیری زیاد و عدم ایجاد اتصالات مستحکم با دیواره های درز
۲- عمر و پایداری طولانی مدت
۳-توانایی شکل پذیری در نواحی مورد نظر
بطور لازم است درزهای انبساط حتما با مواد انعطاف پذیر شوند. در این راستا علاوه بر امکان استفاده از بیومتین ها، فیلرها، چوب پنبه و غیره می توان از مواد آب بندی نیز استفاده کرد. آب بندی این نواحی به دلیل پیش گیری از نفوذ آب و سایر مواد مخرب از اهمیت بالایی برخوردار است.

اصول طراحی درز انبساط

۱-نواحی درز انبساط باید به صورت کامل از سایر بخش های سازه تفکیک شود و هرگز از مصالح ساختمانی در این نواحی استفاده نگردد.
۲-به منظور افزایش مقاومت سازه در برابر انبساط لازم است درزهای انبساط کاملا در ساختمان امتداد یابند.
۳-مواد مورد استفاده در نواحی خارجی درزهای انبساط باید در برابر عوامل مخرب بیرونی نظیر رطوبت، فشار و حرارت از مقاومت بالایی برخوردار باشند.
۴-طراحی درزهای انبساط باید با توجه به اندازه های سازه، ارتفاع، جنس خاک زمین، آب و هوا و خصوصیات منطقه صورت بگیرد.
۵-برای پر کردن درزهای انبساط باید از فیلرهای موجود به جای بتن استفاده گردد.
۶-عایق نکردن درزهای انبساط به طور کامل می تواند منجر به نشت رطوبت و نفوذ عوامل مخرب به درون سازه شود.
پروفیل های درز انقطاع و انبساط به شکل پوشش هایی از جنس آلومینیوم در دسترس قرار دارند و می توانند به عنوان درزها را به خوبی کاور کنند. پروفیل های درزهای انبساط از مقاومت مناسبی در برابرسایش نیز برخوردارند بنابراین گزینه ی مناسبی برای کف سازه ها محسوب می شوند. این پوشش ها را می توان به کمک چسب هایی از جنس پلی یورتان در ناحیه مورد نظر اجرا کرد.

مشکلات درز انبساط در ساختمان

مهم ترین مشکلات ناشی از وجود درز انبساط در سازه عبارتند از:

۱-نشت اب: در نواحی پر باران و فصول سرد سال، وجود درز انبساط در ساختمان محل مناسبی برای نفوذ مایعات به ساختمان محسوب می شوند.

۲-افزایش حشرات: وجود درز انبساط در ساختمان شرایط مطلوبی را برای نفوذ حشرات به سازه فراهم می کند.