درزهای ساختمانی
درزهای ساختمانی
درزهای ساختمانی عموما بدلیل پیش بینی فضایی جهت انبساط و انقباض مصالح ایجاد می شوند تا مانع از وارد شدن آسیب به ساختمان های مجاور یکدیگر هنگام وقوع زلزله شود. درزهای ساختمانی انواع مختلفی دارند اما بطور کلی به دو دسته تقسیم می شوند.انواع درزهای ساختمانی
درزهای ساختمانی به دو دسته ی کلی درزهای ساخت و درزهای حرکتی تقسیم می شوند. که در ادامه به آن ها می پردازیم.۱-درزهای ساختمانی: درزهای ساخت
جهت ایجاد سهولت در فرایند بتن ریزی ایجاد می شوند. مقدار درز ساخت یا درز اجرایی با توجه به حجم بتن ریزی در نظر گرفته می شوند. حفظ پیوستگی بتن و آرماتور در دو بخش مجاور درزهای ساخت یا درزهای اجرایی ضروری است.۲-درزهای ساختمانی: درزهای حرکتی
درزهای حرکتی با هدف همسازن سازی حرکت های تقریبی بخش های مختلف یک سازه ایجاد می شوند. تغییرات حرارتی، جمع شدگی بتن و یا نشست های نامساوی از دلایل ایجاد حرکت در عناصر است.کاربرد درزهای ساخت (اجرایی):
در صورتیکه حین بتن ریزی عملیات متوقف شود و زمان این توقف از ۳۰ دقیقه بیشتر شود، بتن موجود سخت می شود و در آن ناحیه درز ساخت یا درز اجرایی ایجاد می شود. البته می توان با انجام اقداماتی بتن را به وضعیت خمیری بازگرداند. در ساخت می تواند در نواحی مختلفی از جمله اجزای سازه، مقاطع بتنی و لنگر خمشی ماکزیمم به شکل افقی یا عمودی ایجاد شود. عموما تلاش می کنند درز ساخت را به محل یکی دیگر از درزها منطق کنند. در صورتیکه عملیات بتن ریزی در اجزای خمشی سازه در بیش از ۱ مرحله پیش بینی شود، لازم است اقداماتی صورت گیرد تا قطع درزهای ساخت در نزدیکی وسط دهانه ایجاد شوند و قطع بتن ریزی در نزدیکی تکیه گاه صورت نگیرد.کاربرد درزهای حرکتی ساختمان:
درزهای انقباضی
درزهای انقباضی معمولا برای جلوگیری از ایجاد ترک در بتن بدلیل انقباض ایجاد می شوند. عدم ایجاد درز انقباض در فواصل معین منجر به ایجاد ترک در دیوارهای بتنی خواهد شد. بنابراین جهت کنترل ترک های ناشی از جمع شدگی می توان از آرماتور یا درزهای انقباضی در محل های مشخص استفاده کرد. درزها انقباضی عموما در فاصله ی ۲/۱ الی ۸/۱ متری و به شکل موزاییکی ایجاد می شوند. فواصل بین درزهای انقباضی در چان پناه ها و نرده ها نیز به ۳ الی ۶ متر خواهد رسید. نحوه ی عملکرد درزهای انقباضی به صورتی است که انقباض طرفین درز در نواحی درز متمرکز می گردد.درزهای انبساط
بطور کلی درزهای انبساط با هدف پیشگیری از ایجاد ترک های بتن در اثر تغییرات دمایی ایجاد می شود. درز انبساط مانع از آسیب دیدن روسازی بتن بدلیل فشار بیش از حد خواهد شد. درزهای انباسط باید با داشتن حداقل مقاومت در برابر انقباض و انبساط توانایی باز و بسته شدن را داشته باشند. درزهای انباسط معمولا به شکل پیوسته در نمام بخش های سازه ایجاد شده و از کف تا سقف ها امتداد خواهد داشت.درزهای کنترل
برخی اوقات مختلف سبب ایجاد تنش هایی در بتن می شود که از حد آستانه مقاومت بتن تجاوز می کند. جهت پیشگیری از بروز آسیب های ناشی از تنش در بتن از درز کنترل استفاده می شود. درزهای کنترل حرکت نسبی برخی از اجزای سازه در صفحات خود را امکان پذیر می کنند. علاوه بر این جهت تفکیک بخش های مختلف یک شالوده به دلیل تفاوت باربری آنها از یکدیگر نیز می توان از درزهای کنترل استفاده کرد.درزهای نشست
درزهای نشست با هدف پیشگیری از نشست نابرابر دو سازه ی مجاور یکدیگر که در ارتفاع، فونداسیون و متریال مورد استفاده با یکدیگر تفاوت دارند، ایجاد می شوند.درزهای لغزشی
درزهای لغزشی عموما در مخازن یا مناطقی که تغییرات درجه حرارت در آنجا زیاد است ایجاد می شوند. درزهای لغزشی همانطور که از نام آنها مشخص است امکان لغزش دو ناحیه مجاور درز را بدون انتقال نیروی برشی فراهم می کنند.بستن درزهای ساختمانی
برای پر کردن یا بستن درزهای ساختمانی می توان از مصالح مختلفی استفاده کرد. پر کردن درزهای ساختمانی عموما از پر کننده ها یا فیلرها استفاده می شود. پر کننده یا فیلرها می توانند حاوی الیاف گیاهی، لاستیک، ترکیبات آسفالتی، چوب پنبه و سایر مواد مشابه باشند. ترکیبات تشکیل دهنده ی فیلرهای مورد استفاده برای پر کردن درزهای ساختمانی باید تابع نشریه شماره ۵۵ باشد. مصالح پر کننده ی درزهای ساختمان باید از دوام و قدرت شکل گیری بالایی برخوردار باشند. در ادامه به برخی از مصالح مرسوم در پر کردن درز ساختمان ها اشاره می شود.پر کردن درزهای ساختمانی با مصالح آب بندی
۱-استفاده از مواد آب بندی برای درزهای ساختمانیبرای پر کردن درزهای ساختمانی می توان از مواد آب بندی استفاده کرد. بدین منظور لازم است موادی برای آب بندی انتخاب شوند که هیچگونه تغییری در ابعاد درز ایجاد نکنند. مصالح مورد استفاده باید از نوعی باشند که سبب اعمال آسیب به درزهای سازه نشوند. به این ترتیب می توان از مصالح فلزی،لاستیکی و پلاستیکی برای بستن درزهای ساختمانی استفاده کرد. این مواد باید مطابق با نقشه و با تأیید دستگاه نظارت مورد استفاده قرار گیرند.
۲-مصالح پوشش برای درزهای ساختمانی
پوشش های مختلف برای درزهای ساختمانی باید به گونه ای باشند که به صورت مجزا از سایر مصالح ساختمان دچار انبساط و انقباض شوند. مصالح پوششی برای درزهای ساختمانی می توانند از نوع مسی، برنزی، آلومینیومی، چوبی و لاستیکی باشند.
اجرای درزهای ساختمانی
اجرای درزهای ساختمانی باید براساس نقشه ها، استانداردها و وضعیت موجود صورت بگیرد. توجه شود که دو ساختمان مجاود یکدیگر باید کاملا از هم مجزا باشند و در هیچ نقطه‌ای بین آنها اتصال وجود نداشته باشد. هنگام اجرای درزهای ساختمانی باید نسبت به خالی بودن آن ها از هرگونه مصالح ساختمانی از جمله مصالح بنایی، ملات و سایر موارد مشابه اطمینان صالح کرد.اجرای درز ساخت
همانطور که در پیش تر به آن اشاره کردیم، زمانی که بین بتن ریزی وقفه ایجاد شود یا بین ریزی دو ناحیه ی مجاور در زمان های مختلفی انجام شوند،درز ساخت ایجاد می شود. در واقع به ناحیه ی بین بتن خمیری جدید و بتن سفت قدیمی درز ساخت گفته می شود. بنابراین درز ساخت تنها درسازه های بتنی وجود دارد. موقعیت و وضعیت درز ساخت باید حین تهیه برنامه زمان بندی بتن ریزی، پیش بینی شود و اقدامات لازم برای آن اتخاذ شود. هرگز نباید زمان و محل درز ساخت را به پیشرفت کار موکول کرد. لازم است پیوستگی کامل بین دو سطح بتن درز ساخت ایجاد شود. به این منظور یک لایه سطحی از بتن نارس در یک طرف درز بوسیله ی ابزارهای مختلف برداشته می شود. این عملیات به گونه ای انجام می شود که دانه های بتن ظاهر شوند و سطح موجود ظاهری ناصاف و غیرمنظم پیدا کند.
اجرای درزهای حرکتی
اجرای درزهای باید کاملا براساس نقشه ها و ضوابط موجود و با توجه به وضعیت سازه ایجاد شوند. درزهای اجرایی باید فاقد مصالح بنایی و ملات باشند. علاوه بر این تمامی اجزای دو ساختمان مجاور باید کاملا از یکدیگر تفکیک شده باشند.
درزهای حرکتی در ساختمان های بتنی
اجرای درزهای حرکتی در ساختمان های بتنی با ایجاد برش در سقف،دیوارها و کف طبقات انجام می شود. معمولا عرض درزهای حرکتی در ساختمان های بتنی در بازه ی ۱۳ تا ۳۷ میلی متر براساس محاسبات در نظر گرفته می شود. تعیین فاصله درزهای حرکتی در سازه های بتنی بوسیله ی محاسبات صورت می گیرد. فاصله ی درزهای حرکتی عموما ۳۰ الی ۶۰ متر تعریف می شود که می توان به کمک آرماتورهای طولی مقدار آن را تا ۹۰ متر افزایش داد.درزهای حرکتی در ساختمان های فولادی
درزهای حرکتی در ساختمان های اسکلت فلزی براساس نقشه‌ها، ضوابط و مصالح سقف اجرا خواهد شد. ساختمان های فلزی باید بوسیله ی درز انبساط به قسمت کاملا مجزا از یکدیگر تفکیک شوند. حداکثر فاصله ی درزها در ساختمان های اسکلت فلزی ۶۰ متر در نظر گرفته می شود. لازم به ذکر است ساختمان هایی با ارتفاع بیش از ۱۲ متر یا سازه هایی با بیش از ۴ طبقه برای جلوگیری از خسارت و آسیب های وارد بر سازه باید به وسیله ی درز انقطاع از یکدیگر تفکیک شوند.
درزهای حرکتی در ساختمان های مصالح بنایی
درزهای ساختمانی در سازه های مصالح بنایی باید در نواحی زیر تعبیه شوند:
۱-در تقاطع چند ساختمان مرتبط با یکدیگر
۲-در شرایط اتصال دیوارهای ساختمان جدید به ساختمان های موجود
۳-در ناحیه باریک شدن عرض سازه
۴- در دیوارهای طولانی با در نظر گرفتن دمای محیط و وضعیت دیوار